YEŞİLÇAM’ DA İRAN RÜZGARLARI 3. BÖLÜM
Arkadaşlar muhteşem yazı dizimin 2. Bölümünde sizlere Yeşilçam ve İran’ ın Filmfarsi Sinemasının ortak bağlarını ve İran’ lı aktör, aktirist ve sanatçıların Yeşilçam ve Türk sinemasına verdiği katkılar ile birlikte bu katkı veren İran’lı sanatçılarımızı tanıtmaya devam etmiştim. Yine Yeşilçam ve Türk sinemamıza katkı veren İranlı sanatçılarımızı sizlere tanıtmaya devam edeceğim. Sıradaki sanatçılarımı ile sizleri baş başa bırakıyorum.
MANUCHER VUSUĞ
1945 doğumlu Manucer Vusuğ’ un biyografisi farklılıklar içerebilir. Oyuncunun ismi bazı kaynaklarda farklı yer alıyor. Bazı yerlerde Manouchehr Vossough olarak yazmaktadır. Ama bizler Türkçe Monşer Vusuğ olarak yazılmasını uygun buluyoruz. Hakkında pek fazla kaynağa ulaşımamamışsa da günümüz itibari ile sağ ve Londra’ da yaşadığını öğrendik. Sanatının gerçek ismi ise Abbas Rezaei Vossoogh olarak yer alıyor. Manucer Vusuğ sinemamızda 3 filmde yer almış. Yer aldığı ilk film 1975’te Necla Nazır ve Serdar Gökhan’ın başrolü paylaştığı ‘Kan Kardeşler’ filmi olmuştur. Daha sonra ikinci filmi ise 1976’da Perişan isimli filmde Perihan Savaş ile birlikte oynamıştır. Son filmi ise Tokat filmidir. Bu filmde Müjde Ar ile başrolü paylaşmışlardır.
FİRUZ
Bir Azeri Türk’ü olan Firuz da İran doğumlu bir oyuncu. Melih Gülgen‘in anlattıklarına göre Firuz, İran devriminden sonra komando olduğu için muhafızlara katılmış. Kısa boylu, tıknaz olan bu sempatik oyuncu oynadığı 3 filmdeki performansı sayesinde akıllarımıza kazınmış bir yüzdür. Ölüm Görevi ve Adalet filmlerindeki rolleri ile Cüneyt Arkın‘ın tamamlayan bir üçüncü adam olmuştur. Adalet filmi yazımızdan bir alıntı: ”Adalet filmdeki damdaki kavga esnasında Firuz ve Sönmez Yıkılmaz arasındaki aksiyon sahnesi de son derece önemlidir. Kısa boyu ve iri yapılı fiziğine karşı son derece atletik hareketler sergileyen Firuz kavga konusunda kendi stilini yaratmaktadır.
Firuz’ un Türk Sinemamızda Oynadığı Filmler :
Adalet1977 (Cüneyt Arkın ile Birlikte), Ölüm Görevi 1978, Lekeli Melek (Tarık Akan ve Perihan Savaş İle birlikte)
HOOMAYUN TEBRİZYAN
Soyadından Ermeni asıllı olduğunu düşündüğümüz Humayun Tebrizyan pek çok Türk İran ortak yapımı filmde yer almış. Özellikle Adsız Cengaver filminde canlandırdığı savaşçı rolü ve Baş Belası filminde oynadığı, Sadri Alışık‘ın fedaisi Ayı Mehmet karakteri ile aklımıza kazınmıştır. Türk seyircisi onu pek bir sevmişti.
Türkiye’de oynadığı filmler: Baş Belası (1976), İki Esir (1971), Güzel Şoför, (1970), İşportacı Kız (1970), Adsız Cengaver (1970), Hırsız Kız (1968)
NASIR MELEK
Nasır Melek 29 Mart 1930 tarihinde İran’ın başkenti Tahran’da doğdu. Asıl İsmi Nasser Malek Motai’dir. Doğum tarihi hicri takvime göre yazıldığı için değişkenlik gösterse de biz 1930 olan resmi kayıtlarda olanı kabul ettik. Nasır Melek oyunculuk dışında 5-6 filmde yönetmenlik de yapmıştır. Dünya Sinemasında 60 filimde oynasa da bunların beşi Türk sinemamızda ve Yeşilçam’dadır. Pek çok ortak yapımla çalışmış ve Yeşilçam’da diğer İranlı sanatçılar ile birlikte de çalışmıştır.
Sanatçının en güzel filmlerinden biri Gheysar filmidir. Hatta daha sonra çekilen Cüneyt Arkın’ın ‘Alın Yazısı’ filminin konusu da bu filmden alınmıştır. Daha sonra BARAJ Filminde Türkan Şoray ve Kadir İnanır ile kamera karşısına geçmiştir. Bu filmde Nazım Usta karakteri ile zirveye hızla çıkmıştır. Fakat Yeşilçam’da en çok tanındığı rolü ise Perihan Savaş ve Serdar Gökhan’ın başrollerini paylaştığı Atıf Kaptan ve Mümtaz Ener’in de rol aldığı Sevdalılar filminde namlı kabadayı Arap Hasan karakteri hafızalarda kaldı.
Nasır Melek ile ilgili kendisini özetlemek için şu tek cümle yeterlidir. Türk Sinemasının en büyük ‘Loser’ yani Kaybeden karakter dir. BU kaybeden tiplemeler mutluluğa ulaşamaqsa da filmlerdeki aldığı ödüller geçrek hayatta kendisine yetmiştir. Akılda kalıcı oyunculuğu ile iz bırakmıştır sinemamızda.
Bunun ardından İlk bakışta oldukça kaba, hoyrat, antisosyal, yüreği nasırlaşmış, acımasız bir karakter olarak çizilen Rıza Usta (Deprem Filmi) ve Nazım Usta (Baraj Filmi) karakterlerine muhteşem oyunculuğu ile derinlik ve ruh kazandırmış, donuk ve duygusuz yüz ifadesinin altında yatan yürek burkucu bir yalnızlığı, sevgiye olan hasreti olanca hüznü ve gerçekliği ile verebilmeyi başarabilmiştir.
Usta oyuncu İran sinemasında 3-4 kez ‘En İyi Erkek Oyuncu’ ödülünü almıştır. Nasır Melek 25 Mayıs 2018 de Tahran’ da Atieh Hospital özel bir hastane de 88 yaşında yaşama veda etti.
Türkiye’de oynadığı filmler: Katma Değer Şaban (Halil’in Adamı) 1985, Aşk ve Nefret 1979, Baraj (Nazım Usta) 1977, İki Kızgın Adam (Kemal Tansel) 1976, Sevdalılar Deprem 1976, Bitmeyen Şarkı 1976, Avare Aşık 1970, Kölen Olayım (Hasan) 1969, Hırsız Kız (Selim Bey) 1968
KAMİ KASRAVİ
Maalesef Kami Kasravi hakkında çok detaylı bilgilere ulaşamadık, ulaştıklarımız veya işin doğrusu ulaştığımızı sandığımız bütün kaynaklar da hep Farsça idi. Türkçe kaynaklarda ise ismi yanlış yazıldığından dolayı hatalı girişler olmuş sanırız ama asıl adı olan Karyab ile aramak daha sağlıklısı. 4 filmde oynamış. Yeşilçam’da oynadığını bildiğimiz tek film Malkoçoğlu Ölüm Fedaileri’nde. Burada sinemamızda eşine benzerine rastlanmayan bir 3 namlulu silahın mucidi olan Koca kurt Samsa rolünde oynamıştır.
AHMED SABAHİ
Daha geç bir dönemde yani İran’da her şeyin değiştiği Humeyni devriminden sonra Türk filmlerinde boy gösteren nadir oyunculardan birisidir Ahmet Sabahi. Birisinde konuk oyuncu olmak üzere 6 filmde yer almış ve en tanınan filmi Müşerref Tezcan‘la oynadığı Türkiyem filmi olarak gözüküyor. Maalesef hakkında pek fazla bilgiye ulaşamadık. Türkiye’de oynadığı filmler: Halk Düşmanı 1984, Geçim Otobüsü 1984, Beni Kalbinden Atma 1984, Türkiyem 1983, Bin Kere Ölmek 1983, Aşk Adası 1983
MİRİ (SEYİT ALİ MİRİ)
1939 yılı doğumlu İranlı komedyen olan Miri‘nin tam adı Seyit Ali Miri‘dir. İran’da oldukça tanınan oyuncumuz aramızdan 2009 yılında ayrılmış. 1975 ve 1976 yıllarında ülkemizde 5 filmde yer almış olarak Agah Özgüç‘ün kitabına girmiş. Bu bilgiyi farklı yerlerden onaylıyamıyoruz ancak yine de buraya ekliyoruz. Özellikle Serdar Gökhan ile birlikte kamera karşısına geçmiş. En akılda kalan tiplemesi 1976’da Kadir İnanır’ ın diğer bir İranlı Aktrist kadın oyuncumuz Puri Benai ile oynadığı Can Pazarı filminde Esas Oğlan İnanır’ ın kankası Kazım Karakteri ile hafızalara kazındı. Türkiye’de oynadığı filmler: Perişan 1976, Kan Kardeşler 1976, Can Pazarı 1976, Ah Bu Gençlik 1976, Kader Yolcuları 1975.
SAİT SEYİT
Azeri/İranlı asıllı oyuncumuzu diğer oyunculardan ayıran özelliği Türkiye’de doğmuş olmasıdır o yüzden İran sinemasından transfer ettiğimiz bir oyuncu değildir yine de kökeni nedeniyle bonus olarak listeye ekledik. Doğumu vs üzerine net bilgilere ulaşamadık. Video dönemi başladığı bir dönemde sinemamıza katıldı. Özellikle Altar filmi ile de kültleşen bir oyuncudur da diyebiliriz. Sait Seyit ayrıca Türk Lübnan ortak yapımı Anter filminin de senaryosunu yazmıştır. 1985 yılından sonra başka bir filmde yer almayan oyuncumuz Türkiye doğumlu olduğu için halen Türkiye’de yaşamaktadır. Türkiye’de oynadığı filmler: Soykırım 1985, Altar 1985, Yaşadıkça 1984, Esir 1983
YEŞİLÇAM VE TÜRK SİNEMAMIZA KATKI VEREN KADIN SANATÇILARIMIZ
POORİ BENAİ
11 Ekim 1940 doğumlu İranlı bir aktris. 1965 ve 1979 yılları arasında 85’ten fazla uzun metrajlı filmde rol aldı. [2] İran devriminden önce oynadığı yıllar boyunca Mehdi Reisfirooz , Samuel Khachikian , Masoud Kimiai , Farrokh Ghaffari ve Fereidoun Goleh gibi yönetmenlerle işbirliği yaptı . Onun en unutulmaz performanslar olan İran yeni dalga gibi filmlerde Mesud Kimyai bireyin Qeysar 1969 yılında ve Fereydun Goles’ Mandrake .
Ayrıca Peter Graves ile birlikte rol aldığı Leslie H. Martinson tarafından yönetilen Missile X: The Nötron Bomb Olayı gibi bazı yabancı filmlerde rol aldı . Fereydun Göle’nin yönettiği The Moon and Murmur (1977) adlı başka bir filmde John Ireland ve Mickey Rooney ile birlikte rol aldı . Jean Negulesco , son filmi The Invincible Six’de (1970) bir çiftin rollerini oynamak için onu ve Behrouz Vosoughi’yi seçti . Japon yönetmen Jun’ya Sato , 1973’teki manga Golgo 13 uyarlamasında başrol oyuncusu olarak onu seçti .
İran’ın Arak şehrinde Poori Banayi ( Farsça : صدیقهبنایی) [3] doğdu. Orada dört yıl yaşadı. [4] Altı kız kardeşi var: hepsi California’da yaşayan Mary, Akram (Aki), Ashie, Eshie, Massoumeh ve Nassarin ve Tahran’da yaşayan bir erkek kardeşi Muhammed. [4]
İlk uzun metrajlı filmi Nosratollah Vahdat’ın yönettiği Yabancı Gelin’dir. Pouri’nin oyunculuk konusunda akademik eğitimi yoktu ve Vahdat uzak bir akraba olduğu için [5] filminde oynamasını önerdi. [4] 1967 yılında birlikte başrollerini Behrouz Vosoughi anda ünlü İranlı aktör oldu. Birçok filmde işbirliği yaptılar ve 1970’de , İran’ın yeni dalgasının simgesi ve büyük filmlerinden biri olarak bilinen Qeysar’da birlikte ortaya çıktılar . Ayrıca Muhammed Ali Fardin , Naser Malek Motiee , Manouchehr Vosugh ,Iraj Ghaderi , Ali Nasirian ve Parviz Sayyad . İran filmlerinin çoğunun o günlerde dublajı yapıldı ve ünlü aktörlerin ve aktrislerin belirli dublajları vardı. Zhaleh Kazemi , Pouri Banayi’nin dublörü idi. [4] gibi onun filmlerinde, bazıları Mandrake ve küçük doğan , ek olarak Qeysar ve Ghazal’dan devriminden önce İran sinemasının performansları dikkate alınır kilometre taşları.
Poori Benai Yeşilçam ve Sinemamıza Kadir İnanır ile Birlikte Başrolleri Paylaştığı Can Pazarı Filminde Ebru ve Atıf Kaptan’ ında ölmedne önceki son rol aldığı Yine Kaadir İnanır ile başrolleri paylaştıkları Tövbekar Filminde Elif karakteri ile hafızalarda kaldı.
İranlı aktrist olarak İran’ ın yanı sır Yeşilçam da da 4-5 filmde katkı veren bir diğer sanatçımız da Leyla Selimi Fooruzan . Kendisi en çok Cüneyt Arkın’ ın Malkoçoğlu Ölüm Fedaileri filmindeki karakteri ile hafızalarda kaldı. Bu arada bu konjonktür değişince işlerde değişti. İran’ da 1979 da İran İslam devrimi gerçekleşip Şah Muhammed Rıza Pehlevi’nin hükümdarlığı bitince birçok İranlı aktör ve oyuncu 1979 devriminden sonra İran’dan ayrıldı . Pouri Banayi sorgulanmak için ünlü Evin Hapishanesi’ne çağrılmış olmasına rağmen , İran’da kalmaya karar verdi, ancak devrimden sonra sadece bir uzun metrajlı filmde ekstra olarak ortaya çıktı. Kendisi hala sağ ve İran’ da yaşamaktadır.
Arkadaşlar sizler ile 3 bölümlük bu yazı dizimde Yeşilçam ve Türk sinemamızın İran Filmfarsi sineması ile olan çalışmaları ve ortaklıklarını, Şah döneminin batılı modern yönetiminin sinemaya olan katkısı ve Yeşilçam’da ülkemize katkı veren İranlı sanatçılarımızı naçizane paylaştım. Hepinize bilinçli okumalar diliyorum.
