Kayıp yakınlarının ve insan hakları savunucularının 1995’te Hasan Ocak, Rıdvan Karakoç ve Fehmi Tosun için başlattıkları adalet ve hakikati öğrenme mücadeleleri, bugüne iki karşıt güzergah üzerinden ulaştı. İlk güzergahta, hakikatin ortaya çıkmasını istemeyen, failleri gizleyen ve cezasız bırakan “devlet aklı” yol alırken, ikinci güzergahta yani tam karşılarında, Cumartesi Anneleri, onlara destek veren onlarca insan, Anayasa Mahkemesi kararları ve elbette Galatasaray Meydanı’ndan yükselen meşru talep yer aldı: “Kayıplar bulunsun, failler yargılansın.”
Cumartesi Anneleri / İnsanları’nın 1995’ten bugüne uzanan mücadelelerindeki dönüm noktalarını aktarıyoruz. Ayrıca, “Kayıplarımızın mezar yerlerini gösterin Anneler Günü’nde, Babalar Günü’nde, bayramlarda çiçek bırakacak bir mezarımız olsun” diyerek kayıplarından bir iz ararken hayatını kaybeden Cumartesi Anneleri/İnsanları’nı unutmuyoruz.
Ailesi Hasan Ocak’ı 58 gün aradı, devlet “Bizde yok” dedi
*12 Mart 1995’te Alevilerin yoğun olarak yaşadıkları Gazi Mahallesi’nde kimliği belirsiz kişiler bir kahvehaneye silahlı saldırı düzenledi. Hafızalara, Gazi Mahallesi Olayları diye kaydedilen ve üç gün süren olaylar sırasında 22 kişinin hayatını kaybetti, onlarca kişi yaralandı.
*Hasan Ocak 21 Mart 1995’te Gazi Mahallesi Olayları sonrası gözaltına alındı, ailesi kendisinden haber alamadı. Gözaltına alınmasının ardından Ocak’tan haber alınamayınca ailesi, arkadaşları, insan hakları savunucuları Türkiye’de ve Avrupa’da “Hasan Ocak nerede” sorusunun yanıtını açlık grevleri dahil her yola başvurdu ve aradılar. Ocak ailesi oğullarını bulmak için 58 gün boyunca birçok kuruma başvurdu.
*Anne Emine Ocak oğlunu sordukça dövüldü, gözaltına alındı, hapse atıldı. Devlet de 58 gün boyunca “bizde yok” dedi. Hasan Ocak’ın bulunması için İnsan Hakları Derneği’nin de desteğiyle başlayan kampanya, Hasan’ın cesedine ulaşılmasının ardından kayıplara karşı adalet arayan bir insan hakları mücadelesine dönüştü.
* Dönemin İnsan Haklarından sorumlu devlet bakanı Algan Hacaloğlu gelişmeleri “susma hakkımı kullanmak istiyorum” sözleriyle yorumladı.
*“Arkadaşıma Dokunma” kampanyasını yürüten bir grup Hasan Ocak’ın cesedinin bulunmasıyla “Her Cumartesi aynı saatte Galatasaray meydanında sessizce oturalım” önerisi yaptı. Oturma eyleminde “örgüt pankartı olmayacaktı, slogan atılmayacaktı ve her hafta bir gözaltında kaybın öyküsü anlatılacaktı.” Medya oturan insanlara “Cumartesi Anneleri” adını taktı.
*Galatasaray’da her cumartesi saat 12.00’de “Kayıplar son bulsun, kayıpların akıbeti açıklansın, sorumlular bulunsun ve yargılansın” talepli Cumartesi Anneleri/İnsanları oturmaları Ocak’ın ve yine Ocak gibi gözaltında kaybedilen Rıdvan Karakoç’un cansız bedeninin bulunmasıyla 27 Mayıs 1995’te başladı.
Dünya kayıpların sesini duydu
*U2 grubu, 1997’de çıkardığı “Pop” adlı albümde, “Remember Fehmi Tosun disappeared in Turkey October 1995″ (Ekim 1995’de Türkiye’de kaybedilen Fehmi Tosun’u hatırlayın)” notunu düştü.
*Galatasaray oturmalarının 170. haftasında, 15 Ağustos 1998’de başlayan güvenlik güçlerinin saldırısı, yedi ay sürdü . Her Cumartesi, yani tam 31 kez, gözaltı oldu. Cumartesi Anneleri/İnsanları 13 Mart 1999’da güvenlik güçlerinin saldırıları nedeniyle belirsiz bir süre Galatasaray oturmalarına ara verdiklerini açıkladılar.
*Cumartesi Anneleri, 31 Ocak 2009’da kayıplarının fotoğrafları ve karanfiller ile Galatasaray Meydanı’nda yeniden bir araya gelmeye başladı.
*Eylül 2010’da U2 İstanbul konseri öncesinde sahne arkasında 1995’te kaybedilen Fehmi Tosun’un eşi Hanım Tosun ve kızı Besna ile buluştu.
*5 Şubat 2011’de dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan, Dolmabahçe’deki ofisinde Cumartesi Anneleri’ni kabul etti. Erdoğan, bu konuyu çözeceğine dair Berfo Ana başta olmak üzere diğer Annelere söz verdi. Bu doğrultuda TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu bünyesinde alt komisyon kuruldu ve rapor hazırlandı. 2014’te dava dosyası yeniden açıldı ancak 2020’de Yargıtay’ın kararıyla zaman aşımından tekrar kapatıldı.
Berfo Anne hayatını kaybetti
*Ekim 2013’te Cumartesi Anneleri/İnsanları 33 yıldır aradığı kaybedilen oğlu Cemil Kırbayır’ın kemikleri bulunup sorumlular yargılanmadan 105 yaşında hayatını kaybeden Berfo Ana için bugün Galatasaray Meydanı’nda bir tören düzenlendi.
Kiraz Şahin hayatını kaybetti
*30 Ekim 2013’te Kayıp yakınlarına Kıbrıs çevrecilerinden Yorgo Perdikis destek verdi.
*Mayıs 2014’te 1995 yılında Dargeçit ilçesinde gözaltında kaybedilen 21 yaşındaki Abdurrahman Coşkun’un annesi Hediye Coşkun hayatını kaybetti.
*31 Ekim 2015’te Uruguay Eski Devlet Başkanı Jose Mujica ve beraberindekiler, 553. kez bir araya gelen Cumartesi Anneleri’ne destek olmak için Galatasaray Lisesi’nin önüne geldi. Aynı gün, siyasetçiler Selahattin Demirtaş ve Sezgin Tanrıkulu da meydandaydı.
*Şubat 2015’te 19 yıldır kaybedilen eşi İsmail Şahin’in akıbetini soran Kiraz Şahin, bir yıldır mücadele ettiği kanser hastalığı nedeniyle 40 yaşında hayatını kaybetti.
600. Buluşmada 3 kuşak kayıp yakını konuştu
*23 Temmuz 2016 itibarıyla 591. buluşmalarını gerçekleştiren ailelerin başlıca talepleri kayıpların devlet arşivlerinde kayıtlı akıbetlerinin açıklanması, faillerin yargılanması, Türk Ceza Kanunu’nda zorla kaybetme suçunun insanlığa karşı suç kapsamında zaman aşımına uğramayacak şekilde düzenlenmesi ve Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Gözaltında Kayıplar Sözleşmesi’ni imzalamasıdır.
*24 Eylül 2016’da 600. kez Cumartesi Anneleri/İnsanları Galatasaray Meydanı’nda oturma eylemi yaptı. Buluşmada, üç kuşak kayıp yakını anneleri, çocukları ve torunları adına konuşmalar yapıldı.
*25 Ağustos 2018’de Cumartesi Anneleri’nin 700. Buluşması Beyoğlu Kaymakamlığınca yasaklandı. Öncesinde yürütülen kampanya kitleselliğe ulaştı. Twitter üzerinden BeniBulAnne etiketiyle hazırlanan afişler yaygın bir şekilde dolaşıma girdi. Cumartesi Anneleri’ne izin vermeyen polis, Beyoğlu’ndaki Hazzopulo Pasajı da dahil anneler ve yakınlarının oturduğu pek çok noktaya biber gazı ve plastik mermiyle saldırdı, Milletvekilleri ile basın mensuplarını darp etti. Gözaltına alınan 46 kayıp yakını ve hak savunucusu akşam saatlerinde serbest bırakıldı.
*Galatasaray Meydanı Cumartesi Anneleri’ne kapatıldı. Etrafına demir bariyerler çekildi, çevik kuvvet ekipleri yerleştirildi.
Kayıp yakınlarının İHD sokağından Galatasaray Meydanı’na yürümesi yasaklandı
*31 Ağustos 2018’de kayıp yakınları İHD İstanbul Şubesi’nde basına açıklama yaptı, “701. haftamızda Galatasaray Meydanı’nda olacağız” dedi. Cumartesi Anneleri/İnsanları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan randevu talep etti.
Galatasaray Meydanı’ndaki sessiz oturma eylemleri bir kez daha engellenen Cumartesi Anneleri/İnsanları, İHD’nin bulunduğu sokaktaki eylemlerinde, 1996’da Diyarbakır, Silvan’da gözaltında kaybedilen Ramazan Yazıcı’nın akıbetini sordu.
*Eylül 2018’de Cumartesi Anneleri/İnsanları ve İnsan Hakları Derneği (İHD), İstanbul Valisi Vasip Şahin, Beyoğlu Kaymakamı Savaş Ünlü ve İçişleri Bakanı Süleyman Soylu hakkında suç duyurusunda bulundu.
*Ekim 2018’de Cumartesi Anneleri/İnsanları ve İHD, Suudi Arabistan konsolosluğunda tutulduğu iddia edilen gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın akıbetinin açığa çıkartılmasını talep etti, konunun takipçisi olacaklarını açıkladı.
*Mayıs 2019’da Cumartesi Anneleri’nin 737. hafta oturmasına Plaza De Mayo Anneleri de destek verdi. Galatasaray Meydanı’nda eylem yapmasına 38 haftadır izin verilmediğini belirten anneler, adalet çağrısı yaptı.
*Kasım 2020’de 12 Eylül darbesinin ardından gözaltında işkenceyle öldürülen ve cenazesi kaybedilen Nurettin Yedigöl’ün 90 yaşındaki annesi Zeycan Yedigöl hayatını kaybetti. Cumartesi Anneleri, Yedigöl’ün vefat haberini sosyal medya hesabından duyurdu.
*21 Mart 2020’de Cumartesi Anneleri/İnsanları, koronavirüs salgını nedeniyle bu haftaki eylemlerini sosyal medya üzerinden gerçekleştirdiler. 782. haftanın açıklaması Cumartesi Anneleri Twitter hesabından canlı olarak yayınlandı.
*16 Mayıs 2020 Cumartesi günü, Cumartesi Anneleri, Galatasaray Meydanı’nın yasaklanmasının 91. haftasında, koronavirüs salgını nedeniyle sosyal medya hesabından canlı yayınla basın açıklaması yaptı. Yayınlanan videoda 790. haftanın basın açıklamasının moderatörlüğünü İHD Gözaltında Kayıplar Komisyonu Üyesi Sebla Arcan üstlendi, açıklamayı Hasan Ocak’ın yeğeni Dilcan Acer okudu.
*13 Haziran 2020’de Cumartesi Anneleri/İnsanları, adalet arayışlarının 794. haftasında Veysel Güney’i andı; “Adalet istiyoruz” diye seslendi. 700. haftadan bu yana Galatasaray Meydanı’nda oturma eylemleri yasaklanan Cumartesi Anneleri/İnsanları, 782. haftadan sonra koronavirüs nedeniyle açıklamalarını sosyal medya üzerinden yaptı.
*Cumartesi Anneleri’nin koronavirüs nedeniyle 790.haftasında başlayan sosyal medya buluşmaları, 25 Temmuz 2020’deki 800. eyleme kadar sürdü.
*25 Temmuz 2020’de 800. hafta nedeniyle Galatasaray Meydanı’na karanfil bırakmak isteyen Cumartesi Annelerine müdahale eden polis, gözaltında kaybedilen Murat Yıldız’ın annesi Hanife Yıldız’ı kollarından sürükledi. Kayıp yakınlarından Hasan Ocak’ın kardeşi Maside Ocak, Rıdvan Karakoç’un kardeşi Hasan Karakoç ve Cumartesi insanlarından Yaşar Aktaş gözaltına aldı. Gazetecilerin görüntü alması engellendi. CHP Beyoğlu İlçe Binasında ise Ahmet Kaya’nın ‘Beni bul’ anne şarkısı çaldı.
Cumartesi Anneleri/İnsanları’na her cumartesi OHAL
*Haziran 2013’te 1995’te 34 yaşındayken gözaltında kaybedilen Hüseyin Aydemir’in annesi Asiye Aydemir yaşamını yitirdi.
*4 Nisan 2023’teki eylemde, yasak ve ablukaya tepki gösteren Maside Ocak, “Haftalar sonra ilk defa gözaltına alınmadık. Çoğumuzun gidecek bir mezar taşı olmadığı için kayıplarımızla Galatasaray Meydanı’nda sözleştik. Meydan, bizim hafıza mekanımızdır” dedi.
Yerlikaya şu yanıtı verdi. “Cumartesi Anneleri’nin yaşadığı mağduriyettir. En kısa zamanda sürede çözüm üreteceğiz. Bu hafta gördünüz gözaltı yapmadık.”
*11 Kasım 2023’te Faillerin yargılanması, gözaltında kayıpların akıbeti araştırılması talebiyle her hafta Galatasaray Lisesi önünde açıklama yapan ancak polislerce engellenen Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın “Galatasaray Meydanı’nda açıklama yapmak istiyoruz” mücadelesi sonuç verdi. Kayıp yakınları Galatasaray Meydanı’na karanfil bıraktı. Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 972. hafta eylemiydi.
*5 Aralık 2023’te Cumartesi Annesi Saffet Yaman hayatını kaybetti.
