Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezleri 2023 Raporu’nu yayınlandı. Vakfa; kurulduğu 1990 yılından bu yana toplam 21 bin 894 kişi, 2014 yılından bu yana 7 bin 548 kişi, son bir yılda ise 781 kişi işkence ve kötü muamele nedeniyle başvurdu. 2023 yılında Ankara, Diyarbakır, İstanbul, İzmir, Van ve Cizre’de 739 kişi kendisi, 42 kişi ise bir yakını işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı için vakfın tedavi ve rehabilitasyon merkezlerine başvurdu.
Rapora göre, 2023 yılında vakfa başvuranlardan 731’i Türkiye sınırları içinde, 8’i Türkiye sınırları dışında işkence ve kötü muameleye maruz kaldı. Türkiye içinden başvuranların yüzde 72,2’sinin 2023 yılı içinde, diğerleri önceki yıllarda işkence ve kötü muameleye maruz kaldığı tespit edildi. Geçen yıl TİHV’e başvuran her 10 kişiden en az 7’si geçen yıl, en az 9’u ise son 6 yıl içinde işkence ve kötü muamele gördü. 2023 yılında işkence ve kötü muameleye maruz kalan 6 kişi ise gözaltı süreçlerinde yaşamını yitirdi.
İşkence görenlerin çoğu kadın ve LGBTİ+
İşkenceye maruz kalanların 240’ı kendini kadın, 428’i erkek, 63’ü non-binary/queer olarak tanımladı. İstanbul, İzmir ve Ankara temsilciliklerine yapılan başvuruların aylara göre dağılımına bakıldığında ise, Onur Haftası etkinliklerine yönelik engellemeler ve işkence fiillerinden kaynaklı haziran ve temmuz aylarında dikkate değer artış yaşandığı görüldü. Vakfa işkence gördüğü için başvuranların en küçüğü 7 yaşında, en ileri yaşta olanı ise 77 yaşında olduğu ifade edildi. Başvuranların yarıya yakınını ise 19-35 yaş aralığındaki kişiler oluşturdu.
Resmi olmayan gözaltında artış
Başvuruların 598’i resmi gözaltı işlemi yapıldığını belirtirken; 133 başvuran ise son yaşadıkları gözaltı sürecinin kayıt dışı olduğunu ve resmi bir işlem yapılmadığını söyledi. Resmi olmayan gözaltı işlemlerindeki bu yüksek oran raporda, toplumsal gösteri ve basın açıklamalarına yönelik polis müdahalelerinde işkenceye başvurulmasına karşın resmi gözaltı yapılmamasıyla ilişkilendirildi ve “İşkencenin son yıllarda değişen yüzü” olarak tanımlandı.
En çok başvuru İstanbul’da
2023 yılında işkence nedeniyle en çok başvuru vakfın İstanbul’daki tedavi ve rehabilitasyon merkezine yapıldı. İstanbul’daki merkeze 251 başvuru, İzmir’deki merkeze 172 başvuru, Van’dakine ise 161 başvuru yapıldı. TİHV DiyarbakırTemsilciliği’ne yapılan başvuru sayısı ise, Şubat 2023 depremleri nedeniyle 4 aya yakın hizmet verememiş olmasına rağmen 125’e ulaştı. Cizre ve Ankara’ya yapılan başvuru sayısı ise sırasıyla 40 ve 32 oldu. İstanbul Emniyet Müdürlüğü gözaltına alınanların işkence uygulamalarına maruz kaldıkları yerler arasında ilk sırada yer alırken, onu Diyarbakır, Ankara ve Van Emniyet Müdürlükleri takip etti.
Kürtler işkenceye daha fazla maruz kalıyor
Raporda, işkenceye en çok Kürtlerin maruz kaldığı ifade edildi ve “TİHV’e yapılan başvurularda doğum yerleri ve anadili birlikte değerlendirildiğinde Kürt etnik kimliğinde olanların, diğer etnik kimliklere oranla işkenceye daha fazla maruz kaldığı ve bu durumun 2023 yılında da değişmediği anlaşılmaktadır” denildi.
