Jazzın billur sesi; Ella Fitzgerald

Gelin bu billur sesi tanıyalım. Ella Jane Fitzgerald (25 Nisan 1917 – 15 Haziran 1996) yirminci yüzyılın en önemli Amerikalı caz vokalistlerinden biridir. Entonasyonunun ve yorumunun kusursuzluğu, doğaçlamalarda bir trompet gibi kullanabildiği üç oktav aralığını aşan sesiyle anılır. Elli yedi seneyi aşan kariyerinde 13 Grammy Ödülü ile ABD başkanları Ronald Reagan (Ulusal Sanat Madalyası) ve George H. W. Bush (Özgürlük Madalyası) tarafından verilmiş iki ayrı ödüle sahip oldu. Trompetçi ve jazz vokalisti Louis Armstrong, gitarist Joe Pass ve orkestra şefleri Count Basie ve Duke Ellington ile yaptığı çalışmalarla da tanınır.

Yaşamı

ABD’nin Virginia eyaletine bağlı Newport News şehrinde doğdu. Kısa süre sonra boşanan annesiyle New York’a taşındı. Geçirdiği tatsız olaylar yüzünden öğrencilik yıllarını güçlükle geçirmiş, ardından bir süre evsiz olarak yaşamıştır. İlk kez 17 yaşında Apollo Tiyatrosu’nda sahneye çıktı. Chick Webb’le tanıştı ve haftalık 12.50 dolar karşılığında grupla beraber turneye çıktı. “Love and Kisses” ilk kaydı yapılan, “A-Tisket, A-Tasket” ise tanınmasını sağlayan parçalardır. Webb’in ölümünden sonra orkestranın ismi değişti ve liderliği Fitzgerald devraldı.

1941’de solo kariyerine başladı ve Norman Granz’la çalıştığı jazz konserlerine devam etti. Swing döneminin sona ermesi ve turnelere çıkan büyük orkestraların kapanışıyla birlikte Fiztgerald, ortaya çıkan Be-Bop akımından etkilenerek vokal tarzını değiştirdi. Dizzy Gillespie Orkestrası ile çalışmaları da onu yönlendirdi. Aynı dönemde Scat (kelimelerin olmadığı, anlamsız hecelerle emprovizasyon) tekniğini geliştirmiş ve ününü artırmıştır. Piyanist Ellis Larkins ile birlikte Gershwin bestelerini seslendirdi.

Çeşitli bestecilerin eserlerini seslendirdiği 8 şarkı kitabının ( Great American Songbook ) kayıtları devam ederken uluslararası turnelere de çıktı. Ölümünden sonra The New York Times köşe yazarı Frank Rich, bu eserleri seslendirerek beyaz ve Afrika kökenli Amerikalılar arasındaki kültürel bağların güçlenmesinde önemli rolü olan Fitzgerald’ın bunda en az Elvis Presley kadar başarılı olduğunu söylemiştir. Afrika kökenli bir sanatçının, göçmen Yahudiler tarafından bestelenmiş yoksul kesimi anlatan şarkılarını Hristiyan beyazlara sevdirebilmiş olması, bu başarısını doğrular.

Fitzgerald uzun kariyeri boyunca ünlü birçok müzisyenle yan yana çalıştı. Trompetçi Roy Eldridge ve Dizzy Gillespie, gitarist Herb Ells, Abraham Laboriel, piyanist Tommy Flanagan, Oscar Peterson, Lou Levy, Paul Smith, Jimmy Rowles ve Ellis Larkins bunlardan bazılarıdır. Bu birliktelikler küçük gruplardan oluşuyordu ve performanslar genellikle canlıydı. Decca, MGM, Atlantic, Capitol beraber çalıştığı şirketlerden bazılarıdır. Fitzgerald son kaydını 1989’da yapmış, 1991 yılında da son konserini verdi

Ella Fitzgerald (1940)

8 Şarkı Kitabı

(Parantez içindeki isimler: aranjörler)

Ella Fitzgerald Sings the Cole Porter Songbook (1956) (Buddy Bregman)

Ella Fitzgerald Sings the Rodgers & Hart Songbook (1956) (Bregman)

Ella Fitzgerald Sings the Duke Ellington Songbook (1957) (Duke Ellington & Billy Strayhorn)

Ella Fitzgerald Sings the Irving Berlin Songbook (1958) (Paul Weston)

Ella Fitzgerald Sings the George and Ira Gershwin Songbook (1959) (Nelson Riddle)

Ella Fitzgerald Sings the Harold Arlen Songbook (1961) (Billy May)

Ella Fitzgerald Sings the Jerome Kern Songbook (1963) (Riddle)

Ella Fitzgerald Sings the Johnny Mercer Songbook (1964) (Riddle)

Sanatçının bazı şarkılarının linkleri:

https://www.youtube.com/watch?v=lnXLVTi_m_M

https://www.youtube.com/watch?v=nP-8dzS1_rM

https://www.youtube.com/watch?v=5b2PqtpwxCU

https://www.youtube.com/watch?v=B5wQDxumlDc